Dr. Çağlar ERBEK
3-4 Temmuz
2024 tarihlerinde Kazakistan’ın başkenti Astana'da düzenlenen Şanghay İşbirliği
Örgütü (ŞİÖ) zirvesi sona erdi.
Cumhurbaşkanı
Recep Tayyip Erdoğan’ında katıldığı zirvede devlet başkanlarının birçok konuyu
masaya yatırdı. Zirvede Belarus resmi olarak örgüte kabul edilirken iki düzineden
fazla belgeye de imza atıldı. Zirvenin ardından ise ŞİÖ ülkelerinin liderleri
tarafından imzalanan bir sonuç bildirgesine yayınlandı.
ŞİÖ
liderleri, ‘Çok Taraflı Diyaloğun Güçlendirilmesi: Sürdürülebilir Barış ve
Kalkınma İçin Çabalamak’ başlığıyla düzenlenen zirvenin ardından sonuç
bildirgesinin yanı sıra, 24 ortak belgeden oluşan bir paket imzaladı.
Ülke liderlerinin imza attığı belgelerin bazıları şunlardı:
- Terör ve bölücülükle mücadelede işbirliği̇ programı;
- 2029 Uyuşturucuyla mücadele stratejisinin onaylanmasına ilişkin belge;
- 2030 Enerji işbirliğinin geliştirilmesine yönelik strateji;
- Koruma altındaki araziler ve eko turizm alanında işbirliğinin geliştirilmesine ilişkin belge;
- ŞİÖ Yatırımcılar Birliği’nin kurulmasına ilişkin karar;
- ŞİÖ kapsamında ve diyalog ortaklarıyla işbirliğine ilişkin yol haritası;
- ŞİÖ terörle mücadele yapısının yürütme komitesinin direktörlüğüne ilişkin karar;
- Örgütün genel sekreterliğine ilişkin karar;
- Çevre koruma alanında işbirliğine ilişkin bir anlaşma.
Astana’da
Şangay İşbirliği Örgütü Genişletilmiş Oturumu'nda bir konuşma yapan Cumhurbaşkanı
Erdoğan, İsrail'e tepkilerini yineledi.
Gazze’de yaşananlar hakkında
Cumhurbaşkanı
konuşmasında Gazze’de yaşanan durumu dile getirerek: “İsrail'in durdurulması,
kalıcı ateşkesi kabul etmeye zorlanması lazım, bunun için de İsrail yönetimi
üzerindeki baskının artırılarak sürdürülmesi gerekiyor. (Gazze) 16 binden fazla
masum çocuğun altında can verdiği yıkıntılar, esasen meşruiyetini kaybeden
uluslararası sistemin enkazıdır.” dedi.
ŞİÖ hakkında
Türkiye'nin
2013'ten bu yana sahip olduğu diyalog ortaklığı statüsü sayesinde Şanghay
İşbirliği Örgütünün, Asya ile önemli diyalog kanallarından biri haline
geldiğini ifade eden Cumhurbaşkanı Erdoğan, şunları kaydetti:
"Bilindiği
üzere 2017'de Teşkilatın, Enerji Kulübü Üst Düzey Grubu'nun dönem başkanlığı
görevini üstlenmiştik. Üye olmayan bir devletin böyle bir görevi icra etmesi
teşkilat için de bir ilki teşkil etmişti. Ülkemizce layıkıyla yerine getirilen
bu sorumluluk, teşkilatla ilişkilerimizin ne kadar geliştiğini göstermesi
bakımından çok kıymetli. Teşkilatın Asya'da çok taraflılık hedefine katkı
sağlamaya, güvenlik, enerji ve bağlantısallık başta olmak üzere birçok alanda
iş birliğimizi sürdürmeye devam edeceğiz."
Cumhurbaşkanı
Erdoğan, konuşmasının sonunda zirvenin düzenlenmesinde emeği geçenleri tebrik
etti.
Zirveye asıl
damgasını vuran ise Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in “Çok kutuplu dünya
gerçek oldu.” sözleri oldu.
Putin
zirvenin ardından yaptığı konuşmada Ukrayna, ABD ve Türkiye ile ilişkiler hakkında
açıklamalarda bulundu. Putin yaptığı konuşmada kısaca şunlara değindi:
Ukrayna
ile müzakereler sürüyor
- Ukrayna müzakereleri konusunda
anlaşmaya varılmadan ateşkes mümkün değil.
- Ateşkes için Ukrayna'nın
askerden arındırmaya yönelik geri dönüşü olmayan ve Rusya tarafından kabul
edilebilir adımları kabul etmesi gerekiyor.
- Uyuşmazlığın yalnızca arabulucuların
yardımıyla çözülmesi pek mümkün değildir; arabulucunun belgeleri
imzalama yetkisinin olması gerekir. Ancak arabuluculuğu memnuniyetle
karşılıyoruz.
- Batı, Rus birlikleri 2022'de
Kiev'e ulaştığında, nihai bir barış anlaşmasının koşullarını yaratmak
amacıyla ateşkes talebinde bulunmuştu. Bunu yaptık ve yine aldatmayla
karşı karşıya kaldık.
ABD ile
ilişkiler hakkında
- Orada başkanlık seçimleri
öncesinde ABD ile yapıcı bir diyalog kurulmasından söz etmek mümkün değil.
- Stratejik istikrara ilişkin
müzakereler ABD'nin iyi niyetini gerektiriyor ve Washington
diyalogu ya istiyor ya da istemiyor.
ŞİÖ'nün
rolü hakkında
- Tüm ŞİÖ ülkelerinin uzaydaki
silahlara karşı tutumu, uzayın militarizasyonu konusunda tüm dünyaya bir
sinyaldir.
Taliban
hareketi hakkında (terörist olarak tanınıyor ve Rusya Federasyonu'nda
yasaklanıyor)
- Taliban (Taliban hareketi
terörist olarak kabul ediliyor ve Rusya Federasyonu'nda yasaklanıyor
- Kommersant ) terörle mücadelede Moskova'nın
müttefikleridir .
- Rusya, hareketten terörle
mücadele yolunda çalışmaya hazır olduğuna dair sinyaller aldı.
Joe Biden
ve Donald Trump arasındaki tartışma hakkında
- Sadece kısa bir bölüm gördüm ve
yapacak yeterince işim var.
- Trump'ın Ukrayna'daki savaşı
durdurmaya hazır olduğuna ilişkin açıklamalarını ciddiye alıyoruz.
Samimiyetinden şüphemiz yok ama spesifik tekliflere aşina değiliz.
Türkiye
ile ilişkiler hakkında
- Recep Tayyip Erdoğan'ın siyasi
iradesi Rusya ile Türkiye arasındaki ilişkilere yardımcı oluyor ama buna
neyin engel olduğu çok iyi biliniyor.
- Erdoğan'la karşılıklı anlaşmayı,
enerji konusunu, tahıl ve metal tedarikini, tüm konuların çözülebileceğini
görüştük.
Birlik
Devleti Hakkında
- Tek bir para biriminin veya tek
bir parlamentonun yaratılması mümkündür, ancak bunun “olgunlaşması”
gerekmektedir.
- Belarus'un ŞİÖ'ye girişi,
Alexander Lukaşenko ve Belarus Dışişleri Bakanlığı için karşılıklı yarar
sağlayan bir karar ve başarıdır.
-min.png)