Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri Özelinde İklim Değişiklikleri ve Kitlesel Göçlere Etkisi (II)

Dr. Çağlar ERBEK

Siyaset Bilimci

Kazak Kültür Platformu Başkanı

3. İklim Değişikliklerinin Sosyo-Ekonomik Etkileri

İklim değişiklikleri, doğal çevreye olan etkilerinin yanı sıra, toplumların sosyo-ekonomik yapılarına da ciddi sonuçlar doğurmaktadır. Bu bölümde, iklim değişikliklerinin ekonomik kalkınma, yoksulluk, tarım, ve gıda güvenliği gibi alanlarda nasıl bir etkiye sahip olduğu incelenecektir.

Öncelikle, iklim değişiklikleri tarım sektöründe önemli dalgalanmalara yol açarak, geçimini tarım ve hayvancılıkla sağlayan geniş kitlelerin yaşamını doğrudan etkilemektedir. Bitki yetişme sezonlarının değişmesi, mevsimsel düzensizlikler ve doğal afetlerdeki artış, tarım ürünlerinin verimliliğini ve kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durum, gıda güvenliği konusunu tehlikeye sokmakta ve gıda fiyatlarında ciddi dalgalanmalara neden olmaktadır.

Ekonomik anlamda, iklim değişiklikleri ülkelerin gelişme hedeflerini ve sürdürülebilir kalkınma planlarını tehdit etmektedir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde, tarım ve su kaynaklarına bağımlılık yüksek olduğundan, iklim değişiklikleri ekonomik kırılganlığı artırmaktadır. Su kaynaklarının azalması, tarım arazilerinin verimsizleşmesi ve doğal afetlerin sıklığındaki artış, gelir kayıplarına ve işsizliğe neden olmaktadır. Bu da toplumda yoksulluk seviyesinin yükselmesine yol açmaktadır.

Bunların yanı sıra, iklim değişiklikleri şehirleşme dinamiklerini de değiştirmektedir. Kırsal alanlardan şehirlere göçlerin artmasıyla birlikte şehirlerdeki nüfus yoğunluğu yükselmekte, bu da konut, altyapı ve kamu hizmetlerine olan talebi artırmaktadır. Böylelikle, şehirlerin adaptasyon kapasiteleri zorlanmakta ve toplumsal eşitsizlik daha da derinleşmektedir. İklim değişikliklerinin bu geniş etkileri, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde geniş çaplı stratejik önlemleri gerektirmektedir.

3.1. Tarım ve Gıda Güvenliği

İklim değişikliği, tarım ve gıda güvenliği üzerinde ciddi ve geniş kapsamlı etkilere sahiptir. Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri, çeşitli mikro iklimlere ve tarımsal yapılara sahip olan bölgeler olarak, bu etkilerden derinlemesine etkilenmeye açıktır. Artan sıcaklıklar, düzensiz yağışlar ve ekstrem hava olayları, tarımsal üretkenliği ve hasat verimini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu değişiklikler, bitkisel üretimde kalite ve miktarı düşürmekte, ekili alanların verimsizleşmesine neden olmaktadır.

Özellikle Türkiye'nin Ege ve Akdeniz bölgelerinde görülen kuraklık ve su kaynaklarının azalması, tarımsal sulama imkanlarını kısıtlamakta, bu da çiftçilerin üretim maliyetlerini artırmaktadır. Bu bölgelerde tarım yapılan toprakların tuzlanma ve çölleşme riski artarken, Karadeniz gibi fazla yağış alan bölgelerde ise sel ve erozyon sorunları yaşanmaktadır. Aynı zamanda, sıcaklıkların artması ve düzensiz yağışlar, hastalık ve zararlı kontrolünde de zorluklar doğurmakta, pestisit kullanımı artarak çevresel ve sağlık risklerine yol açmaktadır.

Türk Cumhuriyetlerinde de benzer sorunlar gözlemlenmektedir. Orta Asya ülkelerinde, Hazar Denizi'ne komşu olan bölgelerde iklim değişikliğine bağlı olarak su kaynaklarının azalması, tarımsal sulamayı güçleştirmekte ve gıda güvenliğini tehdit etmektedir. Geleneksel tarım yöntemlerinin iklim değişikliğine adaptasyonu yetersiz kalmakta, modern tarım teknik ve teknolojilerine geçiş ihtiyacı artmaktadır.

Tüm bu olumsuzlukların sonucu olarak, gıda fiyatları yükselmekte, kırsal kesimde gelir azalmakta ve yetersiz beslenme riskleri artmaktadır. Hem Türkiye hem de Türk Cumhuriyetleri için tarım sektöründe iklim değişikliğine uyum sağlayacak stratejilerin geliştirilmesi, sürdürülebilir tarım politikalarının benimsenmesi ve inovatif çözümlerin hayata geçirilmesi hayati önem taşımaktadır.

3.2. Ekonomik Kalkınma ve Yoksulluk

İklim değişikliği, ekonomik kalkınmayı ve yoksulluk oranlarını doğrudan etkileyen bir dizi olumsuz sonuç doğurmaktadır. Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri, iklim değişikliğinin tarımsal üretim üzerindeki ciddi etkileri nedeniyle ekonomik kalkınmanın önemli bir bölümünü riske atmaktadır. Özellikle tarım sektörüne bağımlı olan bu bölgelerde, hava koşullarındaki olumsuz değişiklikler ürün verimliliğini düşürmekte ve tarımsal gelirlerde azalmaya yol açmaktadır. Bu durum, gıda güvenliğini tehlikeye atmakta ve bölgesel ekonomilerin zayıflamasına neden olmaktadır.

İklim değişikliğinin ekonomik sonuçları sadece tarımla sınırlı kalmamaktadır. Su kaynaklarının azalması ve doğal afetlerin artması gibi çevresel krizler, altyapının tahrip olmasına ve dolayısıyla kamu hizmetlerinin aksamasına yol açmaktadır. Bu, ekonomik faaliyetlerin sekteye uğraması ve yatırımların azalması anlamına gelmektedir. Örneğin, ani sel baskınları ve kuraklıklar, sanayi üretimini etkilemekte ve enerji kaynaklarına erişimi kısıtlamaktadır. Bilhassa enerji yoğun sanayiler, bu tür iklim olayları karşısında büyük risk altındadır.

İklim değişikliğinin yoksulluğu artırıcı etkisi de göz ardı edilmemelidir. Tarım ve sanayi sektörlerinde yaşanan gelir kayıpları, kırsal ve kentsel yoksulluk oranlarını artırmakta ve sosyal eşitsizlikleri derinleştirmektedir. Gelir dağılımındaki bu adaletsizlik, toplumsal huzursuzluğa yol açmakta ve sosyal güvenlik ağlarını zorlamaktadır. Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri'nde sosyal politikaların ve ekonomik kalkınma stratejilerinin gözden geçirilmesi bu bağlamda kritik öneme sahiptir.

Sonuç olarak, iklim değişikliği ekonomik kalkınmayı yavaşlatan ve yoksulluğu derinleştiren çok boyutlu bir sorun olarak öne çıkmaktadır. Bölgesel ve ulusal düzeyde alınacak önlemler, bu olumsuz etkilerin hafifletilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

4. Kitlesel Göçlerin Sebepleri

İklim değişiklikleri, doğrudan ve dolaylı olarak, kitlesel göçlerin başlıca sebepleri arasında yer almaktadır. İklim değişikliği sonucunda ortaya çıkan çeşitli çevresel krizler, insanların yaşam koşullarını olumsuz etkileyerek, onları göç etmeye zorlamaktadır. Bu tür göçlerin temel sebepleri arasında doğal afetler ve çevresel krizler, su kaynaklarının azalması, tarımsal verimliliğin düşmesi ve ekonomik olanakların azalması yer almaktadır.

Doğal afetler ve çevresel krizler: İklim değişikliği, daha yoğun ve sık doğal afetlere neden olur; bunlar arasında kuraklıklar, seller, fırtınalar ve sıcak hava dalgaları gibi olaylar bulunmaktadır. Bu tür afetler, yerel popülasyonların barınma, gıda ve su gibi temel ihtiyaçlarına erişimini zorlaştırarak, zorunlu göçe neden olmaktadır. Ayrıca, sürekli olarak devam eden çevresel bozulmalar ve krizler, yaşanabilir alanların azalmasına yol açarak, toplulukların başka bölgelere göç etmesine sebep olabilir.

Su kaynaklarının azalması: İklim değişikliği, tatlı su kaynaklarının azalmasına ve su kıtlığına yol açmaktadır. Su, hem tarımsal üretim hem de günlük yaşam için hayati öneme sahiptir. Su kaynaklarının azalması, tarımsal verimliliği düşürerek köylülerin ve çiftçilerin geçimlerini sürdürememelerine neden olabilir. Bu durum, kırsal alanlardan kentsel alanlara veya başka ülkelere zorunlu göçleri tetikleyebilir.

Sonuç olarak, iklim değişikliğinin neden olduğu çevresel ve sosyo-ekonomik etkiler, insanları göç etmeye zorlayan başlıca etkenlerdir. Bu göçler, hem kaynak ülkelerde hem de hedef bölgelerde çeşitli zorluklar yaratmakta, yönetilmesi gereken kompleks bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.

4.1. Doğal Afetler ve Çevresel Krizler

Doğal afetler ve çevresel krizler, iklim değişikliklerinin en belirgin sonuçları arasında yer almaktadır. Bu olaylar, insanların yaşamsal ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kitlesel göçlere neden olabilmektedir. İklim değişikliği sonucunda meydana gelen sıcaklık artışı, deniz seviyelerinin yükselmesi, aşırı hava olayları ve kuraklık gibi faktörler, ekosistemlerin dengesini bozarak toplumsal ve ekonomik istikrarsızlıklara yol açmaktadır.

Türkiye, doğal afetlerin çeşitli türleriyle sıkça karşılaşan bir ülkedir. Özellikle orman yangınları, sel ve ani su baskınları, depremler ve heyelanlar, Türkiye'de ciddi etkilere neden olmaktadır. İklim değişikliği, bu doğal afetlerin sıklığını ve şiddetini artırarak, kırsal ve kentsel alanlarda büyük çaplı göçlere zemin hazırlamaktadır. Örnek olarak, Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki aşırı sıcaklık artışı ve kuraklık, tarım ve hayvancılıkla uğraşan nüfusun farklı bölgelere göç etmesine neden olmuştur.

Buna ek olarak, Türk Cumhuriyetleri de benzer sorunlarla karşı karşıyadır. Özellikle Orta Asya'daki çölleşme ve kuraklık, göçmen akınlarının başlıca sebeplerindendir. Aral Gölü'nün kuruması, bu bölgelerde yaşayan nüfusun geçim kaynaklarını kaybetmesine ve kitlesel göçlere yol açmıştır. Ayrıca, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Özbekistan gibi ülkelerde yaşanan aşırı hava olayları ve su kaynaklarının azalması, çevresel krizlerin boyutlarını büyütmektedir.

Özetle, doğal afetler ve çevresel krizler, hem Türkiye hem de Türk Cumhuriyetleri üzerinde ciddi etkiler oluşturmakta ve bu etkiler, kitlesel göç hareketlerini doğrudan etkilemektedir. İklim değişikliklerinin daha da belirgin hale geldiği günümüzde, bu göç hareketlerinin incelenmesi ve çözümler üretilmesi büyük önem arz etmektedir.

4.2. Su Kaynaklarının Azalması

İklim değişikliğinin neden olduğu en kritik sorunlardan biri, su kaynaklarının azalmasıdır. Su kaynaklarının azalması, yeraltı sularının ve yüzey sularının miktar ve kalitesinde belirgin düşüşlere yol açar. Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri özelinde bu durum ciddi boyutlara ulaşmaktadır.

Türkiye örneğinde, son yıllarda artan sıcaklıklar ve azalan yağış miktarları, baraj ve göletlerdeki su seviyelerinin düşmesine neden olmuştur. Türkiye'nin özellikle Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu bölgeleri bu durumdan önemli ölçüde etkilenmektedir. 2020 yılında yaşanan kuraklık, su ve tarımsal üretim dengesini olumsuz etkilemiş, çiftçilerin ürün rekoltelerinde ciddi düşüşler meydana gelmiştir.

Türk Cumhuriyetlerinde ise, Orta Asya bölgesi su kaynaklarının azalmasından en fazla etkilenen bölgeler arasında yer alır. Aral Gölü'nün küçülmesi, su kaynaklarının sürdürülemez bir şekilde kullanılması ve tarımsal sulama uygulamalarının yetersizliği, bölgedeki su krizini daha da derinleştirmektedir. Özellikle Kazakistan, Özbekistan ve Türkmenistan gibi ülkeler, su kaynaklarının azalması nedeniyle tarımsal üretkenlikte ve gıda güvencesinde zorlanmaktadırlar.

Su kaynaklarının azalması ayrıca sosyo-ekonomik sonuçlar doğurarak kırsal alanlarda yaşayan toplulukların geçim kaynaklarını olumsuz etkiler ve kitlesel göçlere neden olur.

5. Sonuç

Sonuç olarak, iklim değişikliklerinin Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri üzerindeki etkileri, bölgesel farklılıklar göstermektedir. Çalışmamızda, özellikle kuraklık, sel ve aşırı sıcaklıklar gibi iklim olaylarının, tarım ve su kaynakları üzerinde olumsuz etkiler yaratarak, ekonomik zorluklara ve göç hareketlerine yol açtığı gözlemlenmiştir. Türkiye'de, milyonlarla ifade edilen yabancı göçmenlerin yanı sıra kırsal bölgelerde yaşayan halkın kentlere göç etme eğilimi devam ederken, Türk Cumhuriyetleri'nde ise benzer şekilde iç göçlerin dışında, sınır ötesi göçlerin de gerçekleştiği tespit edilmiştir. Bu göç hareketleri, sosyal ve ekonomik yapıda önemli değişikliklere neden olmaktadır. İklim değişikliklerinin etkilerini azaltmak ve göç hareketlerini yönetmek için, yerel ve uluslararası düzeyde işbirliği ve sürdürülebilir politikaların geliştirilmesi önem arz etmektedir. Gelecekteki çalışmaların, iklim değişikliği ile göç arasındaki ilişkiyi daha derinlemesine incelemesi ve bölgesel uyum stratejilerini geliştirmesi, bu alandaki bilgi birikimini artıracaktır.